Bitcoin

Son bir kaç yılda adını orada ya da burada illa ki duymuşsunuzdur. Yasadışı kumar sitelerinden, uluslararası uyuşturucu ticaretine, kiralık katil tutmak gibi pis işlerden tutun, İnternet üzerinden insanlara ya da kurumlara bağış yapmaya yarayan, ancak ne olduğunu bir türlü anlayamadığınız o tuhaf şey.

Karşınızda, İnternet’in para birimi:

Bitcoin.

Peki nedir bu Bitcoin? En basit haliyle söylemek gerekirse İnternet üzerinden anonim para transferi yapmaya yarayan bir sistemdir. Anonim olması ve anında herkesin kullanabilmesi nedeniyle, normalde bürokratik ve yasal engeller olan para transferlerinin yapılmasında kullanılır. Ancak bitcoin, fiziksel olarak elle tutulur, somut bir obje değildir. Getirebileceğiniz en somut hal, bir kağıt veya obje üzerine 50-60 harfli bir kriptografik kod yazmaktır ya da bitcoin basmaktır. Bunun nedenini anlayabilmek için Bitcoin’in nasıl çalıştığını biraz daha detaylı anlamak gerekir. Söz veriyorum, çok ayrıntıya girmeden en basit haliyle anlatacağım 😊

İnternet’teki normal para transferlerinin aksine, Bitcoin belli bir bankaya ya da bankalar ağına bağlı değildir. Bütün sistem, Bitcoin yazılımı yüklü, İnternet üzerindeki milyonlarca bilgisayarın, aynı kurallara uymasına dayanır. Bu da Bitcoin yazılımı ile gerçekleşir. Merkezi bir sistem yoktur, tüm ağın, tüm Bitcoin alışverişlerini herkese açık bir biçimde okuyup işlemesine dayanır. Her dakika yüzlerce bitcoin alışverişi olduğunu düşününce (şu anda dünya üzerinde, teknik bir nedenden dolayı, Bitcoin kullanarak saniyede toplam 7 adet alışveriş yapılabiliyor, ancak yakında bu limit değişecek) akla ilk gelen soru, bu sistemin zamanla aşırı büyüyüp bir yerden sonra kontrolden çıkacağıdır, ancak belirli noktalarda, sistemdeki o noktaya kadarki bütün alışverişlerin hash‘i alınır (bunu, bütün veriyi işleyip, sadece geçerliliğini denetlemeye yarayacak kısa bir kod çıkarmaya benzetebiliriz) ve ağa bağlı bilgisayarlar o noktadan önceki milyonlarca işlemi hesaplamak zorunda kalmaz. Belirli bir banka, yönetici, hiyerarşik düzen yoktur, bir sürü node, birbirine bağlıdır.

Peki Bitcoin göndermek ne demek? Yalnızca sizde bulunan (ya da sonuna kadar güvendiğiniz bir İnternet sitesinde, ki bunun çok iyi bir fikir olduğu söylenemez) özel bir private key ile (bu, az önce bahsettiğim 50-60 karakterlik ve gizli tutulması gereken koddur), bu key’in eşi olan public key ile üretilmiş, herkes tarafından görünür bir adres üretilir. Size Bitcoin göndermesini istediğiniz kişi ya da kuruma bu adresi verirsiniz. Daha sonra Bitcoin gönderecek olan, özel bir formatta bir transaction oluşturur. Kendi private key‘i ile bu transaction’ı imzalar (imzalama işlemini, bu transferin gerçekten kendinden olduğunun matematiksel kanıtı olarak düşünebilirsiniz) ve tüm ağa yayınlar. Ağdaki diğer bilgisayarlar, gönderenin public key’ini kullanarak bu imzanın geçerliliğini matematiksel olarak doğrular, ve ağdaki bir kaç bağımsız farklı bilgisayar tarafından doğrulanırsa, bu işlem geçerli kabul edilir ve gönderilen miktar (bu arada, Bitcoin bölünebilir, yani 0.001 Bitcoin gibi bir miktar da gönderebilirsiniz) artık alıcının private key’i ile harcanalabilir hale gelir.

Eğer bilgisayar mühendisi ya da kriptolojiyle ilgilenen bir matematikçi değilseniz, kafanızın karışmış olmasından daha dolay bir şey olamaz, bu yüzden olayı bir de günlük hayattan ufak bir örnekle açıklayayım:

• Örneğin Can, Buket’e 1 BTC (BTC, bitcoin’in kısaltmasıdır) göndermek istiyor.
• Buket’ten bitcoin adresini istiyor, bunu IBAN numarası gibi düşünebilirsiniz, Buket, Can’a, örneğin ABC123XYZ kodlu adrese gerekli miktar parayı gönderebileceğini söylüyor.
• Can, ‘ABC123XYZ adresine yalnız 1 (bir) bitcoin gönderiyorum’ yazan bir belge hazırlıyor, ve bu belgeyi yalnızca kendisinde bulunan özel mürekkebe sahip, hiç bir şekilde taklit edilemez bir kalem ile imzalıyor.
• Can, bu belgenin bir sürü kopyasını (imza bozulmayacak şekilde, tabii ki) çevredeki diğer herkese dağıtıyor.
• Aynı gerçek hayattaki gibi, herkes sahte bir belge yazıp imzalayabilir. Bu yüzden çevredekiler, belgenin altındaki imzanın, Can’ın o özel, yalnızca kendisinde olan kalemiyle mi atılmış olduğuna bakıyorlar (bu, matematiksel olan karışık kısma denk geliyor). Oy çoğunluğuyla bunun doğruluğuna karar veriyorlar.
• Artık az önceki 1 BTC, yalnızca ABC123XYZ adresini yazan başka bir özel kaleme sahip kişi tarafından kullanılabilir hale geliyor.

Tabii ki kimse hiçbir şeyi hayrına yapmaz. Diğer bilgisayarlar bu imzanın geçerliliğini kontrol ederken, karşılığında ödüller alabiliyorlar. İster işlemin yanında cüzzi bir miktar olsun (etraftaki diğer çalışanlara ufak bir bahşiş gibi düşünebilirsiniz), ister de Bitcoin sisteminin doğası gereği sürekli yeni Bitcoin yaratması olsun (Merkez Bankası’nın düzenli biçimde ancak gittikçe azalan miktarda yeni para basması olarak düşünebilirsiniz) yeni Bitcoin elde edebiliyorlar. Bu da ağdaki diğer bilgisayarlara, Bitcoin yazılımı ile işlemi onaylamaları karşılığında ufak bir ödül vererek bunun yapılmasını sağlıyor.

Bitcoin, sürekli devam eden bitcoin mining ve geçerli bir blockchain ve bir sürü hash‘in sisteme eklenip onaylanması üzerine kurulu. Kimliği en başından beri gizli, Satoshi Nakamoto kod adıyla bilinen bir kişi ya da grup tarafından kurulan bu sistem, merkezi bir otoriteye sahip olmayıp, kriptolojiye ve ağdaki milyonlarca bilgisayarın aynı yazılımı kullanarak birbirine güvenmesine dayanıyor. Yani sizin, Bitcoin yazılımının kodunu değiştirip tamamen sizi zengin edecek yeni bir yazılım yapmanıza engel hiçbir şey yok. Ancak, bu yazılımı Bitcoin ağındaki milyonlarca bilgisayarın %50’sinden fazlasına yükletmediğiniz sürece, yaptığınız transferlerin hiçbir geçerliliği olmaz, bu yüzden sistem güvenli kabul ediliyor. İstediğiniz yerden istediğiniz şekilde yeni bir adres oluşturup ağa bağlanmanız yetiyor ve bu da sizi sistem üzerinde anonim yapıyor (dikkat edilmesi gereken çok önemli noktalar var tabii ki, ancak onları burada yazarsam bu yazı fazla uzar bu yüzden o konuya girmeyeceğim).

Teknolojinin ve insan yaratıcılığının mükemmel bir eseri olan Bitcoin, anladıkça, insana daha da vay be dedirten bir sistem. Ancak tabii ki, bu da insan eseri ve yeterince bilgi ile tamamı anlaşılabilir bir sistem. Ve sizi bazı anlaşılamayacak şeylerle başbaşa bırakıyorum.